شرح دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان - آیین مهر ورزی

اللهمّ ارْزُقنی فیهِ رحْمَةَ الأیتامِخدایا روزیم کن در آن ترحم بر یتیمان

یتیم کیست؟
در فقه اسلامی به کسی که پدرش را از دست داده باشد یتیم گفته می‌شود ولی به کسی که مادرش را از دست بدهد، یتیم نمی‌گویند.

در حیوانات، به حیوانی که مادرش را از دست دهد، یتیم گفته می‌شود و در اشیا به «بی‌نظیر» یتیم می‌گویند؛ مثلا به مرواریدی که بی‌نظیر باشد، یتیم (درّ یتیم) گفته می‌شود و یا به اصطلاح «در یتیم» می‌نامند. 

شاید چون نظیر یتیم که یکی از اسباب ایجادش را از دست داده و اینگونه موجودی که بدون زوج و والدین بوجود آید نداریم به او یتیم (بی‌نظیر) گفته می‌شود.

توجه به یتیم در آیات قرآن

***یادآوری نعمت و لطف الهی به پیامبرش و اینکه روزی او یتیم بود و خداوند با دست عنایت خویش او را پرورش داد و..

ألم یجدک یتیماً فآوی

***توجه محبت شامیز به یتیم

فأما الیتیم فلا تقهر

یتیم در سیره و بیان اهل بیت علیهم السلام

***توجه به اقتصاد و حق یتیم از میراث والدینش

«إِنَّ الَّذینَ یَأکُلونَ أمولَ الیتمى‏ ظُلماً إنّما یَأکُلونَ فِى بُطونِهم ناراً» (نساء/ 4، 10)

***سرپرستی عاطفی و اجتماعی و اقتصادی از ایتام مجوز چند همسری و ازدواج با دختر یتیم نه مال و ...او

«و إِن خِفتُم أَلّا تُقِسطوا فِى الیَتمى‏ فَانکِحوا ما طَابَ لَکُم مِن النّساءِ مَثنى‏ و ثُلث و رُبع»

***اصلاح امر یتیم

«و یَسَلونَکَ عَنِ الیَتمى‏ قُل اصلاحٌ لَهُم خَیرٌ وان تُخالِطوهُم فَاخونُکُم واللَّهُ یَعلَمُ المُفسِدَ مِنَ المُصلِح»بقره 220

***احسان و نیکویى با یتیمان‏

نساء/ 4، 36؛ بقره/ 2، 83 و ...، فجر/ 89، 17)

یتیم در روایات

ظرافت مواجهه با مسائل ایتام  در فرمایش امیر مومنان حضرت علی علیه السلام؛

وَ اللَّهَ اللَّهَ فِی الْأَیْتَامِ

فَلَا تُغَیِّرُوا أَفْوَاهَهُمْ وَ لَا تُضَیِّعُوا مَنْ بِحَضْرَتِکُمْ، 

شما را به خدا، شما  را به خدا، ایتام را یک روز در میان، تغذیه نکنید، یتیمان در محضر شما، ضایع نشوند.(بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۷۲، ص: ۱۴)

اجر سرپرستی و کفالت و به بی نیاری رساندن یتیم

فَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ: «مَنْ عَالَ یَتِیماً حَتَّى یَسْتَغْنِیَ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ بِذَلِکَ الْجَنَّةَ

عاقبت خوردن مال یتیم و رها کردن او

کَمَا أَوْجَبَ لآِکِلِ مَالِ الْیَتِیمِ النَّارَ».

یتیم ظاهری و حقیقی

قال رسول اللّه صلّى اللّه علیه و آله: «أشدّ من یتم الیتیم الّذی انقطع عن أبیه یتم یتیم انقطع عن إمامه و لا یقدر على الوصول إلیه و لا یدری کیف حکمه فیما ابتلى‏

یتیم مجازی (اهل بیت علیهم السلام) و سزای خوردن اموال و حقوق ائمه علیهم السلام

وَ قِیلَ لِلْعَالِمِ ع مَا أَیْسَرُ مَا یَدْخُلُ بِهِ الْعَبْدُ النَّارَ قَالَ أَنْ یَأْکُلَ مِنْ مَالِ الْیَتِیمِ دِرْهَماً وَ نَحْنُ الْیَتِیمُ.  (الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا علیه السلام، ص: 294)

سرپرستی یتیم

پیامبر‌(ص) در مورد ترحم بر یتیم فرمودند: « اِنَّ فِى الجَنَّهِ دارا یُقالُ لَها دارُ الفَرَحِ لایَدخُلُها اِلاّ مَن فَرَّحَ یَتامَى المُؤمِنینَ؛ » در بهشت خانه‌ای وجود دارد، به آن خانه فرح گفته می‌شود که در آن داخل نمی‌شود مگر کسانی که یتیمان مومنین را شاد کرده باشند. (نهج الفصاحه، ح ۸۶۴)

وإطْعامِ الطّعامِ و اطعام به گرسنگان 

قرآن کریم در رابطه با ارزش اطعام  چند بیان زیبا دارد که می‌فرماید: «وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا» (الإنسان: ۸) در ستایش اهل‌بیت‌(ع)،‌ آنها را با اطعام طعام، توصیف می‌کند «علی حبه» یعنی در حالی که خودشان نیازمند به طعام بودند اطعام می‌کردند.
حضرت امیرالمومنین‌(ع) می‌فرماید: لَذَّهُ الْکِرامِ فِی الإِطْعامِ وَ لَذَّهُ اللِّئامِ فِی الطَّعامِ. (شرح غرر الحکم ، ج ۵ ، ص ۱۳۲)

امیرالمومنین‌(ع) می‌فرمایند: « مَا أَکَلْتَهُ رَاحَ وَ مَا أَطْعَمْتَهُ فَاح»، آن چیزی را که خوردی بر باد رفت و آن چیزی را که اطعام کردی ماند. (تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۳۷۹)

امام باقر‌(ع) می‌فرماید: « إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ إِطْعَامَ الطَّعَامِ وَ هِرَاقَهَ الدِّمَاءِ» خداوند اطعام طعام و ریختن خون حیوان قربانی را دوست دارد. (  بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۷۱، ص: ۳۶۱)

روایت در مورد کسانی که اهل طعام دادن بودند ولی مسلمان نبودند، آمده است: شخصی به نام ابن جُذعان، اهل اطعام بود و به مردم غذا می‌داد ولی کافر بود پیامبر(ص) فرمودند: « إِنَّ أَهْوَنَ أَهْلِ النَّارِ عَذَاباً ابْنُ جُذْعَانَ  فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ- وَ مَا بَالُ ابْنِ جُذْعَانَ أَهْوَنُ أَهْلِ النَّارِ عَذَاباً- قَالَ إِنَّهُ کَانَ یُطْعِمُ الطَّعَامَ» کم رمق‌ترین و سست‌ترین آتش در جهنم، برای جذعان است چون که اهل اطعام بود. (بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، ج‏۷۱، ص: ۳۶۸)

قرآن می‌فرماید: « وَ لَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکینَ» (۴۴ مدثر) و در جای دیگر می‌فرمایند «وَ لا تَحَاضُّونَ عَلى‏ طَعامِ الْمِسْکینِ» و بر اطعام مسکین تحریک و اقدامی صورت نمی‌دادند. (سوره فجر : ۱۸)

وإفْشاءِ السّلامِ و افشاء و انتشار سلام در مسلمانان

سلام از شعائر اسلامی و نام زیبای خداوند است.

سلام حامل پیام صلح و دوستی است

سلام بیانگر محبت و عواطف انسانی است

سلام بیانگر وحدت و پیوند ایمانی است

سلام حاکی از اهمیت زندگی اجتماعی بر فردی است

سلام آغازگر دوستی و ختم دشمنی است

سلام حکایت گر صفای دل و طراوت باطن است

سلام هدیه خدا بر بندگان خداست

سلام پرچم شفاهی اسلام و نشانه روح اسلامی ایمانی است

وصُحْبَةِ الکِرامِ مصاحبت با نیکان نصیب فرما

همنشینی با بزرگان عقل انسان را رشد و بینش او را بالا می برد.

چه بزرگانی بهتر از انبیاء ائمه و اولیاء چه در حیات و چه در ممات

بِطَوْلِکَ یا ملجأ الآمِلین.به حق فضل، انعام و بزرگواریت ای پناه آرزومندان”

پناه آرزومندان

ارزو بد است اگر دنیوی باشد

بد است چون به دیوار و در بسته می خورد

بد است چون انسان را از ابدیت غافل می کند

اما ارزویی که به بی انتهایی خداوند وصل شود ، و آخرت بین و عاقبت نگر باشد خوب است و پناه آرزوهای حقیقی و غیر حقیقی همه خداست.

سه وظیفه نسبت به یتیم؛

در نتیجه نسبت به یتیم سه وظیفه وجوددارد که شامل:

«تکفل» (مدیریت اقتصادی و زندگی)،

«تغذیه»

و «ترحم» (نیاز عاطفی) می‌باشد، (داستان معنوی ص ۵۸۸۲- خاطرات قرائتی- بهشتی)

شرح دعای روز هشتم ماه رمضان

آئین مهرورزی