خمس واجب مورد تشکیک

یکى از واجبات مهم مالى اسلام در کنار نماز، روزه، و... از فروع دین و جزء عبادات شمرده مى‏شود «خمس» است.
فقیهان شیعى معتقدند: خمس در هفت چیز واجب است: 1. غنایم جنگى، 2. غواصى (اشیایى که با فرورفتن در آب دریاها به دست مى‏آید)، 3. گنج، 4. معدن، 5. سود تجارت، 6. مال حلال مخلوط به حرام، 7. زمینى که کافر ذمى از مسلمان بخرد.
آنچه معمولا مورد ابتلای اکثر افراد می باشد،  قسمت اول یعنی «خمس درآمد» است، که فقها در توضیح آن می فرمایند:
هرگاه انسان از تجارت یا صنعت، یا کسبهاى دیگر مالى به دست آورد، چنانچه از مخارج سال خود او و خانواده اش زیاد آید، باید خمس، یعنى یک پنجم آن را به مصارف خاص خود برساند.

آثار خمس ‏
اگر به تعبیراتى که در آیات و روایات آمده است توجّه کنیم، به آثار پرداخت خمس بیشتر پى خواهیم برد. بعضى جملات و کلماتى را که براى فلسفه خمس آمده فهرست‏ وار مطرح مى ‏کنیم.
نسل پاک‏
در روایات مى‏ خوانیم: «لِتَطِیبَ وِلَادَتُهُمْ» پرداخت خمس، مال را پاک و مال پاک مقدمه نسل پاک است.
تقویت دین‏
امام رضاعلیه السلام فرمودند: «إِنَّ الْخُمُسَ عَوْنُنَا عَلَى دِینِنَا» خمس، حق ما اهل‏ بیت و پشتوانه مکتب و راه ما است
نشانه وفا
در تعبیر دیگر مى ‏خوانیم: «الْمُسْلِمُ مَنْ یَفِی لِلَّهِ بِمَا عَهِدَ إِلَیْهِ وَ لَیْسَ الْمُسْلِمُ مَنْ أَجَابَ بِاللِّسَانِ وَ خَالَفَ بِالْقَلْبِ»، مسلمان واقعى کسى است که به پیمان الهى وفادار باشد و کسى که با زبان جواب مثبت ولى در دل جواب منفى مى ‏دهد، در حقیقت مسلمان نیست.
کمک به یاران‏ اهل بیت
امام رضاعلیه السلام فرمود: خمس وسیله ‏اى براى کمک ما بر بستگان و یاوران ماست. «إِنَّ الْخُمُسَ عَوْنُنَا عَلَى عیالاتنا، عَوْنُنَا عَلَى موالینا
پاکى مال‏
امام صادق علیه السلام فرمود: من از گرفتن درهم شما هدفى جز پاک کردن شما ندارم، زیرا وضع مالى من امروز خوب است. «مَا أُرِیدُ بِذَلِکَ إِلَّا أَنْ تُطَهَّرُوا
گوارا بودن درآمد
در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام مى ‏خوانیم: هر کس خمس ما را بدهد باقى درآمدش براى او گواراست. «یودّى خمسنا و یطیب له
حفظ آبرو در برابر مخالفان‏
امام رضا علیه السلام فرمود: به وسیله خمس، ما آبروى خود و طرفدارانمان را در برابر تهدیدات مخالفان حفظ مى‏ کنیم. «وَما نَبْذُلُهُ وَ نَشْتَرى مِنْ اَعْراضِنا مِمَّن نَخافُ سَطْوَتَهُ
فقر زدائى از خاندان رسالت‏
امام کاظم علیه السلام فرمود: خداوند نیمى از خمس را براى فقر زدائى از بستگان پیامبر که از زکات و صدقات محرومند قرار داد. «و جعل للفقراء قرابة الرسول نصف الخمس فاغناهم به عن صدقات الناس
کفّاره گناهان و ذخیره قیامت‏
امام رضا علیه السلام فرمود: خارج کردن خمس مال، وسیله آمرزش گناهان و ذخیره قیامت و روز نیاز شماست. «فان اخراجه... تمحیص ذنوبکم و ما تمهدون لانفسکم لیوم فاقتکم

ضمانت بهشت‏
شخصى نزد امام باقر علیه السلام آمد و خمس مال خود را پرداخت، امام فرمود: بر من و پدرم لازم است که بهشت را براى شما ضمانت کنیم. «ضمنت لک علىّ و على ابى الجنّة
شمول دعاى امام‏
امام رضا علیه السلام فرمود: خمس، کمک ما بر حفظ مکتب است، سپس فرمود: تا مى‏ توانید خودتان را از دعاى ما محروم نکنید. «ولا تحرموا انفسکم دعاءنا ما قدرتم علیه
کلید رزق‏
امام رضا علیه السلام فرمود: پرداخت خمس کلید رزق شماست. «فَاِنَّ اِخْراجَهُ مِفْتاحُ رِزْقِکُم
نظم و حساب در سرمایه‏
کسى که حساب سال دارد و خمس مى‏ دهد، در واقع شخصى حسابگر، منظم و دقیق است و میزان درآمد و مصرفش مشخّص است.
امام باقر علیه السلام فرمود: «الکَمالُ کُلُّ الکَمالِ اَلتَفَقَّهُ فی الدّین وَ الصَّبرُ عَلی النائِبَة وَ التَقدیرِ المَعیشَة»بالاترین کمال در سه چیز است: شناخت عمیق دین، پایدارى در برابر ناملایمات و نظم و برنامه در زندگى.
عنایات ویژه‏
کسانى که اهل خمس هستند، یعنى در هر درآمد خود، سهم خدا، رسول، اهل بیت و سهم دیگران را در نظر دارند، قهراً خدا و اولیاى او نیز به او عنایات ویژه دارند.
مگر در قرآن نمى‏ خوانیم: «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ»مرا یاد کنید، شما را یاد مى ‏کنم.
مگر در قرآن نمى ‏خوانیم: «إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ» اگر خوبى کنید به خودتان خوبى کرده ‏اید.
مگر در قرآن نمى‏ خوانیم: «وَإِذَا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا» اگر شخصى نسبت به شما کریمانه برخورد کرد، شما بهتر از او برخورد کنید.
مگر قرآن وعده نداده که «إِن تَنصُرُواْ اللَّهَ یَنصُرْکُمْ»اگر شما خدا را یارى کنید خداوند شما را یارى مى ‏کند.
مگر قرآن خبر از دوست داشتن نیکوکاران نداده است: «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ»
آرى، کسى که با پرداخت خمس، حق خدا و رسول و امام را مى‏ دهد، در حقیقت مشمول تمام آیاتى است که گفته شد. زیرا او هم خدا را یاد کرده، هم احسان کرده، هم اولیاى خدا و محرومان را گرامى داشته و هم مکتب الهى را یارى نموده است و دریافت این همه عنایات در برابر 20% مازاد درآمد سال، سود بزرگى است.
یک نمونه از عنایات ویژه‏
زنى به نام شطیطه یک درهم پول و یک کلاف نخ را از نیشابور براى امام کاظم علیه السلام فرستاد و از کمى مال خود عذرخواهى کرد و گفت: «وَاللَّهُ لَا یَسْتَحْیِی مِنَ الْحَقِّ» امام درهم و کلاف را پذیرفت و فرمود: سلام مرا به این خانم برسانید و این چهل درهم و این پارچه‏ اى که جزو کفن خودم هست به او بدهید، او چند روزى بیشتر زنده نیست ولى همین که از دنیا رفت من براى نماز بر جنازه او به نیشابور خواهم آمد. در این ماجرا امام چند درهم را از یک مسلمان مخلص مى ‏پذیرد و این همه او را مورد تفقد قرار مى ‏دهد ولى مبالغ سنگینى را از افراد نااهل نمى‏ پذیرد.
توجه؛ هر مکلف مسلمان لازم است هرساله یا خود به حساب دارایی خود برسد، و یا جهت اطمینان و محاسبه دقیق به دفتر مرجع تقلید یا نماینده و وکیل ایشان (امام جمعه) مراجعه نمایید.
مصرف خمس دو بخش است ؛ سهم امام زمان عجل الله فرجه و سهم سادات نیازمند و فقیر، و حتماً باید با اجازه مرجع تقلید و یا نماینده و وکیل ایشان انجام شود.
خمس، باید به دست مرجع تقلید برسد و رسید دریافت شود. نماینده و وکیل موظف است وجوهات را به دفاتر رسانده و رسید آن را به صاحب وجه پرداخت نماید.