الأخبار الطوال،
ابو حنیفه احمد بن داود الدینورى

اخبار الطوال، از نخستین آثارى است که در تاریخ عمومى اسلام و ایران نگاشته شده است. مؤلف تحت عناوین و سرفصلهاى تاریخى به تبیین حوادث پرداخته، و بدون ذکر سلسله اسناد در نقل حوادث، سعى در بدست دادن متنى یکدست و برگزیده از اخبار تاریخى کرده است. 
دینورى از نقل حوادث بگونه تقطیع شده پرهیز کرده و چون به موضوعى تاریخى مى‏پردازد، آن را دنبال کرده و به پایان مى رساند بدین ترتیب اثر او بر پایه شیوه موضوعى نگارش یافت، نه بر اساس سالشمار.
دینورى از منابع خویش یاد نکرده و تنها در مواردى از برخى از راویان مانند هیثم بن عدى سخن گفته است.
اخبار الطوال با شرح زندگى فرزندان آدم (ع) آغاز و با مرگ معتصم (سال 227) پایان مى‏ یابد.

 

تاریخ الیعقوبى

مهمترین کتاب یعقوبى، کتاب تاریخ اوست که نام مشخصى جز تاریخ الیعقوبى براى آن یاد نشده است. تاریخ یعقوبى، یک دوره تاریخ عمومى است که از هبوط آدم آغاز شده، پس از آن به ظهور اسلام رسیده و حوادث را تا سال 259 ادامه داده است.
با توجه به تاریخ نگارش این اثر، باید دانست که تاریخ یعقوبى، یکی از قدیمى‏ترین تاریخ عمومى است که در تمدن اسلامى نگاشته شده و به دست ما رسیده است.
شیوه نگارش این کتاب، شیوه‏اى تاریخى است نه حدیثى. بدین معنا که یعقوبى مانند برخى از مورخان محدث، حوادث تاریخى را به صورت حدیث با ذکر سلسله سند نیاورده، بلکه به عنوان یک مورخ، پس از استفاده از مآخذ مختلف، کتاب خود را تألیف کرده است. کار او از این حیث شبیه کتاب اخبار الطوال دینورى ومروج الذهب مسعودى است نه مانند تاریخ طبرى‏.

 

تاریخ الأمم و الملوک(تاریخ طبری)


تاریخ الامم و الملوک مشهور به تاریخ طبرى، مهمترین تاریخنامه روایى و سالشمار اسلامى است.
تاریخ طبرى دو بخش عمده دارد: بخش پیش از اسلام و بخش پس از اسلام..
طبرى در بخش اول به مباحث خلقت، پیامبران، امتهاى پیشین، تاریخ و پادشاهان ایران و روم پرداخته است، ترتیب ذکر حوادث در این بخش بر حسب ترتیب انبیاء و جایگاه تاریخى حوادث است. طبرى در این قسمت درباره تاریخ ایران اخبارى آورده است که در هیچ متن معتبر عربى دیگر دیده نمى شود.
بخش دوم تاریخ طبرى که حوادث دوره اسلامى است، از سال اول هجرت به شیوه سالشمارانه آغاز و به وقایع سال 302 ختم شده است. روشى که طبرى در تدوین تاریخ بر مى‏گزیند، روش محدثین است

 

 

مروج الذهب و معادن الجوهر


مسعودى ابتدا کتابى با عنوان «اخبار الزمان و من اباده الحدثان» در 30 جلد نگاشت، سپس آن را مختصر کرد و «الکتاب الاوسط» نامید، اختصارى از این کتاب را نیز برگزید و «مروج الذهب» نامید. او بهترین و عالیترین مطالب دیگر کتابهایش را برگزید و در این کتاب آورد. از این رو کتاب را مروج الذهب (مرغزار طلا) نامید.
مروج الذهب داراى دو بخش است. در بخش نخست تاریخ خلقت و انبیاء و ملل مختلف تا قبل از بعثت پیامبر (ص) بررسى شده است. بخش دوم کتاب با بعثت پیامبر آغاز و با ذکر حوادث تا سال 336 پایان مى‏یابد.
مروج الذهب تاریخی است عمومى که علاوه بر تاریخ مسلمانان، به تاریخ جهان و احوال دیگر ملل نیز پرداخته است. روش مسعودى در تاریخنگارى، شیوه موضوعى است، هر چند او بین روش موضوعى و سالشمار جمع کرده و هنگام پرداختن به یک موضوع ترتیب زمانى را رعایت کرده است